سپس دلهاى شما بعد از اين جريان سخت شد، همچون سنگ يا سخت‌تر! چرا كه از پاره‌اى سنگ‌ها، نهرها شكافته (وجارى) مى‌شود وپاره‌اى از آنها، شكاف برمى‌دارد و آب از آن تراوش مى‌كند، و بعضى از سنگ‌ها از خوف خدا (از فراز كوه) به زير مى‌افتد. (امّا دلهاى شما هيچ متأثّر نمى‌شود) و خداوند از اعمال شما غافل نيست.
بشر در تاریخ همواره با قساوت قلب همراه بوده است. نکته مهم در این آیه این است که باید فهمید چرا قساوت به قلب نسبت داده شده است. عرب به سنگ می گوید خشن یا قساوت دارد. پس منظور از قساوت قلب چیست؟ قلب وقتی انعطاف در مقابل حق ندارد قسی هست و تسلیم نمی شود. در وجود آدمی قلب امیر البدن هست و می توان گفت کل اعضای بدن در خدمت قلب هستند. قلب هم صعود دارد و هم سقوط می کند. خداوند برای اینکه قساوت قلب را نشان دهد مثال سنگ را می زند. سنگ از خشیت خدا پایین می افتد که می گوید بعضی آدم ها اینطور هم نیستند.
چه عواملی باعث می شود قلب قساوت پیدا کند؟ نکته مهم این است که صفات مهم انسان در قلب قرار می گیرد مثل محبت، خشم.
آیت الله جوادی آملی در کتاب تفسیر خود دو علت برای قساوت قلب بیان کرده اند:
1- شناختی: کسانی که حس گرا هستند و به معنویت اعتقاد ندارند(یهودیها همینطورند).
2- عملی: از جهت عملی هیچ به عهدشان وفادار نیستند.
امام علی (ع):
2 تا چیز هدیه ملک است: 1- دل رحم بودن 2- قدرت درک و فهم
2 تا چیز هم هدیه شیطان است: 1- فراموشی 2- قساوت قلب
مهمترین نکته این است که دورترین افراد از خداوند کسانی هستند که قساوت قلب دارند.
روایاتی در مورد قساوت قلب:
در روایت دیگرى از حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) نقل شده است: «ثَلاثٌ یُقِسْنَ الْقَلْبَ، اِسْتِماعُ اللَّهْوِ وَ طَلَبُ الصّیدِ وَ اِتْیانُ بابِ السُّلطانِ»(4) سه چیز باعث قساوت قلب مى شود: شنیدن موسیقى، شکارهاى تفریحى و رفتن به خانه فرمانرواى ستمگر.
حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «لا تَکْثِرُو الکلامَ بِغَیْرِ ذِکرِ اللّهِ فِاِنَّ کَثرَة الکَلامِ بِغَیْرِ ذِکْرِ اللّهِ تَقْسُو الْقَلْبَ» زیاد حرف زدن در صورتى که غیر از ذکر و یاد خدا باشد، قساوت قلب مى آورد.
امام صادق(علیه السلام) در روایتى مى فرمایند: «اَنْهاکُمْ اَنْ تُطْرِحُوا التّرابَ عَلى ذَوِى الاَرْحامِ فَاِنَّ ذلکَ یُورِثُ القِسْوَة وَ مَنْ قَسى قَلْبُهُ بَعُدَ مِنْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ» شما را نهى مى کنم از این که خاک بر روى مرده هاى نزدیک خود بریزید; چون این کار باعث سنگدلى مى شود و کسى که سنگدل شود از خدا دور مى گردد.
اسلام براى تمامى امور مربوط به انسان برنامه تعیین کرده است حتّى در مسائل ظاهراً کم اهمّیّت; مثلا در مورد استقبال و بدرقه میهمان مى گوید: هنگام استقبال به میهمان کمک کن تا اسباب و اثاثیه اش را به خانه بیاورد; ولى هنگام بدرقه در حمل لوازمش او را کمک نکن; چون معناى این کار این است که صاحب خانه علاقه مند به رفتن میهمان است و این باعث قساوت قلب مى شود.
دیدگاه‌ها